Mężyński Piotr (poł. XVII w.), strażnik dywizji Czarnieckiego. Pochodził prawdopodobnie z rodziny h. Kościesza. Jako porucznik chorągwi kozackiej S. Czarnieckiego, woj. ruskiego w l. 1658–61, a zapewne i w r. 1662, cieszył się zaufaniem regimentarza, który powierzał mu ważne funkcje. W l. 1658–60 określano M-ego jako strażnika. „Enc. Wojsk.” twierdzi, chyba w oparciu o informację Łosia, że w l. 1658–62 był M. strażnikiem wojskowym, ale wg Wimmera urząd ten w tych latach posiadał S. M. Jaskólski, zapewne więc M. był strażnikiem dywizji Czarnieckiego. Brał udział w przeprawie na wyspę Alsen (14 XII 1658), w zdobyciu Koldingen (25 XII t. r.). W czasie walk pod Frederiksodde (24–26 V 1659) dowodził strażą przednią szyku polsko-brandenburskiego, po zajęciu szańców (27 V) obsadził je. W nocy z 27/28 VI 1660 dowodził ubezpieczeniem dywizji Czarnieckiego. Dn. 28 VI pod Połonką rozbił na czele straży przedniej (6–7 chorągwi) straż przednią rosyjską, w czasie właściwej bitwy brał udział w walkach centrum. Zapewne M. uczestniczył w podjeździe prowadzonym przez Czarnieckiego 6 X i w samej bitwie pod Basią (8 X). W walkach pod Druckiem (ok. 27 X) chorągiew kozacka Czarnieckiego, prawdopodobnie pod M-em, obszedłszy szyk nieprzyjaciela i uderzywszy nań z tyłu, rozstrzygnęła losy starcia.
Ostatnia pewna wiadomość o M-m pochodzi z r. 1662. Można przypuścić, iż w źródłach mówiących o zranieniu Myśliszewskiego czy Miskorzewskiego, por. chorągwi kozackiej Czarnieckiego, przy szturmie Bużyna (17 IV 1664) nastąpiło przekręcenie nazwiska M-ego. W tym wypadku zapewne brałby on udział w wyprawie zadnieprzańskiej Jana Kazimierza w l. 1663–4. Nie wiadomo, czy Piotr, syn Walentego M-ego, występujący w r. 1666 (wg Uruskiego), to nie eks-strażnik? Wg „Enc. Wojsk.” M. miał zostać rotmistrzem, ale brak jego chorągwi w wykazach Wimmera z l. 1660–76. Zapewne inny Mężyński był pułkownikiem kozackim, uczestnikiem wyprawy wiedeńskiej (1683).
Enc. Wojsk., (także hasło Połonka); Uruski; – Czapliński W., Polacy z Czarnieckim w Danii (1658–1659), „Roczn. Gdań.” T. 9–10: 1935–6 r. 299, 306–8, 310–11, 323–4; Czermak W., Szczęśliwy rok, „Przegl. Pol.” 1887 t. 83 s. 515, t. 84 s. 100–1, 111–12 (raz określony błędnie jako Pomenik); Majewski W., Ostatnia kampania S. Czarnieckiego, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1970 XVIII 120; Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965 s. 345; – Kochowski W., Annalium Poloniae, Climacter II, Kr. 1688 s. 324, 366; toż Climacter III, Kr. 1698 s. 140; Listy Jana Sobieskiego do żony Marii Kazimiry…, Kr. 1860; Łoś [J.], Pamiętniki, Kr. 1858 s. 18, 35, 52, 58, 68–9; Pasek J., Pamiętniki, Wr. 1968; Wimmer, Materiały, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1960–1 VI cz. 1, VII cz. 2.
Wiesław Majewski